De toekomst is ongewis. Laten we onze studenten toerusten op de toekomst door ze te leren wie ze zijn, wat hen drijft en hoe ze zich staande kunnen houden in een wereld vol onzekerheden. Het menselijk kapitaal van scholen bevat een hoop onbenut potentieel dat ernaar snakt om erkend en herkend te worden. Ik gun elke student een veilige leeromgeving waar je wordt gekend, gezien en gehoord. Ik gun elke docent een ontdekkingstocht naar de impact van jou als mens op de klas op de studenten met wie je werkt. Ik gun elk team de veiligheid om te kunnen twijfelen, om hulp te vragen, om kritisch naar elkaar te zijn zonder dat je bang hoeft te zijn dat je iemand kwetst. Ik gun elke onderwijsinstelling een visie op de ontwikkeling van de mensfactor in het onderwijs.
Voor mij is de slag gemaakt waar ik in 2014 al over droomde. Ik heb antwoorden gekregen over dynamiek en motivatie, over blokkades en laksheid. Inmiddels ben ik gegroeid als mens, als docent, als collega. Het heilige vuur is in mij ontstoken. Vanuit dit verlangen, vanuit deze visie en met deze missie is De OnderwijsTafel opgericht.
Het begon in 2014, ik was toen docent bij de opleiding Mechatronica van Avans. Ik maakte onderdeel uit van een jong team. Wat me nog van die tijd bijstaat was bijvoorbeeld het structureel invoeren van Rubrics voor het nakijken van verslagen, afstemmen van vakken in leerlijnen, extra aandacht voor MBO-ers. Toch was er een onderwerp waar we de vinger niet achter kregen: wat leeft er bij studenten?
- Met welke dynamiek hebben zij dagelijks te dealen?
- Wat motiveert, zet aan tot prestatie?
- Wat zijn blokkades, zorgen, show stoppers?
- Wat zijn factoren die middelmatigheid en onderpresteren in de hand werken?
- Wat leidt tot lamlendigheid, laksheid, lauwheid?
- Hoe kan een student steun ontlenen bij zijn leerproces door de groep?
- Wat is ons gedeelde beeld over de gewenste studiehouding?
Ik herinner me dat ik tijdens een studiedag deze vragen op een rijtje had gezet voor mijn collega’s. Ze vonden het mooi maar ze hadden geen idee wat ze ermee konden.
In 2015 werd ik coördinator studieloopbaanbegeleiding (SLO). Vier maal per jaar komen studenten langs en wordt de studievoortgang besproken. Zowel bij docent als student was er het verlangen om een betekenisvol gesprek te voeren maar de voorgeschreven procedure droeg daar niet aan bij. We hebben de handleiding herschreven en met het team een werkwijze afgesproken en hoopten toen op verbetering.
Op de onderwijsdag voor docenten van Avans in 2015 deed ik een vondst. Een lector van Hogeschool Utrecht (HU) presenteerde een tool voor SLO onder de naam ‘Welk schooltype ben jij?’ Door het invullen van de test, krijg je zicht op motivatie en studiegedrag van de student hetgeen aanleiding geeft voor het identificeren van voorkeuren en valkuilen in de studie. Mijn collega’s doken op de onderzoeksmethodiek en hadden er behoorlijk wat aanmerkingen op. Met een matig draagvlak is de tool toegevoegd aan de SLO procedure. Het heeft niet lang geduurd. Mijn collega’s wisten zich geen raad ermee.
2017: nieuw schooljaar nieuwe kansen. Ik turn de hele aanpak om met medeweten en toestemming van het team en ik stel voor dat we intervisie gaan houden met onze studenten. Ondertussen is een collega van mij een teamcoach tegengekomen. Hij heeft hem horen vertellen over motivatie van studenten en een veilig leerklimaat. De teamcoach is Koen van Ghyseghem. Hij hoort onze plannen aan en adviseert ons twee dingen: praat niet over oplossingen maar hou het bij de spanning. Onderzoek de spanning en de oorzaken ervan. Tweede advies: ga intervisie doen met het team, dan leer je hoe het werkt en dan kun je het zelf ook doen met je studenten. “By the way ik wil jullie wel daarin begeleiden”.
Na twee sessies werd het duidelijk waarom docenten het moeilijk vinden om het ‘echte gesprek’ met studenten aan te gaan: wat je van jezelf niet weet is moeilijk te bespreken met een ander. Er volgen sessies waarin het team op zoek is gegaan naar wat hen raakt in hun werk en in het contact met collega’s en studenten. Parallel aan de sessies is een traject van individuele coaching gestart waarin persoonlijke thema’s worden verkend en uitgewerkt.
Het effect van deze aanpak is tot ieders verrassing groot. De sfeer in het team wordt collegialer en het contact met studenten wordt intenser. Ik merk dat studenten het prettig vinden dat er oog en oor is voor hun beleving van de studie. Dat ze zich gezien en gehoord voelen is een enorme vooruitgang. Ze horen van elkaar dat ze worstelen met dezelfde dingen. Opgelucht verlaten ze de intervisie: ‘blij te horen dat ik niet de enige ben’. Wat eerder niet uitgesproken werd, krijgt nu aandacht. Wij docenten horen dingen waar we geen weet van hebben en kunnen op een heel aantal kleine punten het programma en onze lessen aanpassen zodat ze beter aansluiten op de beleving van onze studenten. Ik zie dat collega’s anders voor de klas gaan staan, andere vragen gaan stellen. Niet alleen op de inhoud ingaan maar ook op het leerproces. Ik zie studenten uit hun schulp kruipen. En ik kom er achter hoeveel meer er speelt in het leven van mijn studenten. Moeilijke thuissituaties, getob om van alles buiten de studie, zorgen om grote zaken en kleine zaken. Tot mijn verrassing hoor ik hoeveel spanning ze ervaren bij zaken die wij voorstellen als leuk en uitdagend zoals bijvoorbeeld de stage. Met z’n allen een potje griezelen en erachter komen dat iedereen bang is werkte echt. Ontspanning is uitgesproken spanning. Ze waren blij en dankbaar voor de momenten dat ze onder leiding van een docent goede gesprekken met elkaar konden voeren.
Ik was helemaal verrast door groepjes derdejaars die op terugkomdagen perfect in staat bleken om zelf intervisie te doen. ‘Mevrouw, niemand weet wat hij met deze studie wil doen, daar hebben we het eens goed over gehad.’
In 2018 wordt ons gevraagd om als team een statement te maken:
Inzetten op een veilig leerklimaat.
We zijn met een team ontwikkeltraject gestart bestaande uit inter-supervisie voor het hele team, persoonlijke coaching en de collega’s zijn begonnen met inter-supervisiesessies met studenten. We hebben ook de introductie van het nieuwe schooljaar veranderd.
De resultaten zijn wisselend. Van heel impactvol en betekenisvol tot vluchtig contact en oppervlakkigheid als het gaat om de intervisiesessies met studenten. Het team heeft een enorme slag gemaakt. Er wordt meer en intensiever samengewerkt en er wordt meer kritisch naar elkaar en naar het onderwijs gekeken.
We zijn ons bewuster geworden van de noodzaak voor een betere balans tussen didactiek en techniek. In dit verband is gestart met de herontwikkeling van het curriculum van jaar twee waarin didactische concepten uit het document ‘Studiesucces’ worden toegepast.
De persoonlijke coaching leidt tot meer bewustwording en het verminderen van frustratie over het niet bereiken of niet begrijpen van studenten. Problemen met werkdruk en zaken als blinde vlekken worden besproken in de persoonlijke coaching.
We willen dat het zorgen voor een veilig onderwijsklimaat een natuurlijk onderdeel van het leerproces is. We willen dat de collega’s over de competenties beschikken die nodig zijn om een veilig leerklimaat te creëren. Dat betekent dat zij contact durven en kunnen maken, dat zij kwetsbaarheid durven tonen en dat zij kwetsbaarheid durven zien en accepteren. Wij willen als team blijven ontwikkelen en de super-intervisiesessie voortzetten om zo als team spanningen en ontwikkelingen te blijven bespreken.
Met de OnderwijsTafel ontwikkelen we ook als team, werken we aan onze missie die gaat over de menselijke factor in het onderwijs.
Martine van Bouwdijk
De OnderwijsTafel
Februari 2021
