‘Essenties van aandacht bekeken door een wetenschappelijke bril ‘
Korte samenvatting van de presentatie van Stefan van der Stigchel hoogleraar cognitieve psychologie aan de Universiteit Utrecht tijdens het congres Liefde voor Leren februari 2020
- Stefan van der Stigchel opent met zijn keynote: “Zo werkt aandacht,” waarin hij laat zien hoe we informatie verwerken maar ook beschrijft welke technieken er zijn waarmee je aandacht kunt sturen. Hij doet als onderzoeker vooral onderzoek naar visuele waarneming en kan vragen beantwoorden die gaan over afleiding en focus.
Stefan stelt dat we onze aandacht optimaler kunnen gebruiken. In organisaties bijvoorbeeld is er belang bij dat aandacht gericht ingezet wordt. Om te concentreren, zetten we een filter tussen ons en de buitenwereld. Als in die buitenwereld heel veel afleiders zijn, zoals in een kantoortuin, wordt er wel een heel groot beroep op je filtervermogen gedaan. Hoe goed je bent in het maken van zo’n filter en hoeveel energie het je kost, is voor iedereen anders. In je werkgeheugen past in feite maar een taak. Maar, verstoring ligt op de loer. Ons brein geeft een nieuwe prikkel of afleiding namelijk bijna altijd voorrang (het zal, vanuit ons oerbrein gedacht, maar net een roofdier zijn dat ons bedreigt … dat gevaar moet je wel zien!). Het effect is dat we de oorspronkelijke taak in ons werkgeheugen kwijt zijn en we weer opnieuw kunnen beginnen. Je moet je concentratie weer opnieuw opbouwen en dat kost tijd en moeite
“A wandering mind is a happy mind!”, roept Stefan. “We vullen onze ‘tussentijd’ vaak op met mobiele telefoons, sociale media en Netflix. Je brein krijgt geen rust, geen tijd en ruimte om te kunnen dagdromen. Terwijl dagdromen, net als meditatie, juist een manier is om creativiteit en (zelf)reflectie op gang te brengen. En dat leidt weer tot een positief effect op het richten van aandacht. Onze hersenen zijn niet zo heel erg veranderd, de wereld om ons heen des te meer.
Stefan dat we in onze organisaties het gesprek echt moeten voeren over wat medewerkers nodig hebben om hun aandacht vast te kunnen houden. “Welke rust ze af en toe willen en hoe bereikbaar ze moeten zijn. We waarderen bereikbaarheid, of eisen het soms, maar dat zouden we wat minder moeten doen, willen we dat de mensen goed en gezond blijven presteren
We weten best wat er nodig is om meer aandacht en concentratie te bevorderen. Voor organisaties en mensen zijn dit de belangrijkste punten:
• Laat mensen eigen pauzes kiezen. Als mensen zelf ervaren dat het werkgeheugen even geleegd moet worden voor meer focus, laat ze een pauze nemen.
• Buiten wandelen in de natuur zorgt voor betere focus en concentratie.
• Je batterij regelmatig opladen door meditatie, rust, sport of wandelen is belangrijk.
• Wees niet altijd bereikbaar: bevorder dat mensen niet bereikbaar zijn en waardeer dat ook.
• Laat mensen focussen op een ding tegelijk en ga het multitasken tegen.
• Accepteer dat we de wereld allemaal anders zien. Leidinggevenden kunnen hier een mooie rol in vervullen. Realiseer je dat je kijkt met je brein en dat je verleden bepaalt wat je ziet; hoe we de wereld zien, wordt maar deels gevoed door onze waarneming.
• Je geeft gemakkelijk aandacht aan wat je belangrijk vindt of wat je bezighoudt. Mensen leren gemakkelijker als iets hun aandacht heeft. Aandacht kun je richten, door bewust ‘af te leiden’, in het geval van leren door een narratief te ontwikkelen dat het belang aangeeft.
Sjak van den Broek
